Knotbomen

Bomen kan je ongemoeid laten doorgroeien maar van de meeste bomen kan je ook knotbomen of tronken maken, als je ze op jonge leeftijd kort afzaagt in de winter.

Aanplant van knotbomen

Een knotboom is geen soort op zich, maar het resultaat van een snoeiwijze: het knotten. Je kan van heel wat boomsoorten een knotboom maken door de stam op een bepaalde hoogte af te zagen. Vaak gebeurt dit op 2 tot 4 meter hoogte. Op de ingekorte stam zal een krans van nieuwe takken groeien, ‘de pruik’. Deze takken worden om de 3 tot 12 jaar afgezaagd tot tegen de stam. We noemen dit ‘afzetten’. Door de vorming van wondweefsel op de snijvlakken ontstaat een bolvormige verdikking op de stam, de ‘knot’. Na elke knotbeurt groeien uit de knot nieuwe takken en zo kan je telkens opnieuw
hout oogsten van dezelfde boom.

NIEUW: de samenaankoopactie van Behaag je Tuin. Bestel voordelig wilgenpoten tussen 1 september en 31 oktober via www.behaagjetuin.be

Soorten knotbomen

Verschillende boomsoorten kunnen in knotvorm gezet worden. Iedere houtsoort heeft zijn eigen toepassingen. In onze streek zijn knotbomen van wilg, populier, zwarte els en zomereik het meest verspreid. Elders in Vlaanderen vind je ook knothaagbeuk, knotes en andere. Hier komen ook veel geknotte en “gekandelaberde” lindes voor op kruispunten, bij kapelletjes, bij cafés of andere ontmoetingsplaatsen zoals kerken en pleinen.

Wanneer bomen op zekere hoogte worden gekapt, hoger dan 0,5 m boven het maaiveld, ontstaan er knotbomen. Bij bomen die vlak boven de grond worden ’afgezet’ spreken we van hakhout of ‘kant’. Een typisch voorbeeld hiervan is de Meetjeslandse elzenkant.

Beheer van knotbomen

Het beheer van knotbomen is geen eenvoudige maar noodzakelijke klus. Als het onderhoud uitblijft, zal uiteindelijk een tak uitbreken en kan de boom daarbij openscheuren. Je kan gerust zelf aan de slag als je rekening houdt met enkele veiligheidsvoorschriften en over voldoende kennis beschikt over knotbomen en de technieken om ze te knotten. Goed beheerde knotbomen zijn prachtig om te zien en hebben bovendien heel wat ecologische waarde. Kan of wil je zelf niet instaan voor het beheer van je knotbomen? Neem dan zeker een kijkje op www.goedgeknot.be! Goed Geknot brengt eigenaars van kleine landschapselementen zoals knotbomen, houtkanten en hakhoutbosjes in contact met de vrijwillige knotters van de Regionale Landschappen. Zij doen de werken gratis in ruil voor het hout.

Wil je toch zelf aan de slag? Dan helpen dit filmpje en de beheerfiche je zeker op weg. Meer lezen over knotbomen? Lees dan onze knotbomenbrochure! We organiseren ook regelmatig een knotcursus, hou daarvoor onze agenda in de gaten.

Geschiedenis van knotbomen

Vroeger hadden knotbomen een belangrijke economische betekenis. De knotboom was de ideale oplossing voor de houtproductie. Het hout had heel wat toepassingen en werd onder andere gebruikt voor het maken van werktuigen of het stoken in de winter. Het fijne hout werd in bussels gebonden en gebruikt in de bakoven.

Heb je een vraag? Contacteer ons Download de beheerfiche Download de knotbomenbrochure

LANDSCHAPSBEHEER OP MAAT

Sinds een twintigtal jaar spannen we ons in om het karakteristieke landschap met haar kleine landschapselementen (KLE’s) in onze streek te behouden en te versterken. Dit gebeurt onder meer dankzij het verlenen van subsidies voor aanplantingen en het graven van poelen. Maar planten en aanleg alleen volstaan niet.

Om een duurzame impact te hebben op het landschap en klimaat is optimaal beheer noodzakelijk om aanplanten gezond oud te laten worden. Bomen moeten gesnoeid, hagen geschoren, houtkanten afgezet, perceelsranden gemaaid, poelen geruimd en nestkasten gecontroleerd en gereinigd worden. Goed beheer is dus minstens even belangrijk, zo niet belangrijker!

Slecht beheerde landschapselementen worden vaak aanzien als een last die men liever kwijt is dan rijk en zijn in veel gevallen gedoemd om te verdwijnen… Vaak zetten eigenaars zich ijverig in om de realisaties te onderhouden en te beheren. Maar dikwijls weten ze niet goed hoe en/of wanneer ze aan de slag moeten. Soms wordt er zelfs helemaal niet beheerd en dreigen inspanningen en kosten tevergeefs geweest te zijn. Knotbomen scheuren uit, nestkasten vallen uit elkaar, toppen van hoogstammige bomen kraken af en poelen verlanden, dit hypothekeert uiteindelijk de verdere groei en ontwikkeling van ons landschap en onze natuur.

Ook op vlak van beheersovereenkomsten in samenwerking met de Vlaamse Landmaatschappij leert de praktijk dat landbouwers problemen ervaren bij het beheren van de KLE’s. Zij hebben nood aan persoonlijke begeleiding en advies en gesprekken met de bedrijfsplanners. Zo ervaren ze bijvoorbeeld de periode tussen aanplant en start van een eventuele beheerovereenkomst als een drempel. Zo kan een knotbomenrij bijvoorbeeld pas na ongeveer 5 jaar na aanplant worden opgenomen in een beheerovereenkomst, maar in de periode ervoor is nauwkeuring onderhoud absoluut noodzakelijk om de knotbomenrij te laten in aanmerking komen voor een beheerovereenkomst. Daarnaast zijn bepaalde voorwaarden die gesteld worden dikwijls limiterend en geven een averechts effect.

Hoe gaan wij te werk?

Regionaal Landschap Meetjesland & Leievallei wil daarom een methodiek ontwikkelen waarbij we gericht particulieren en landbouwers stimuleren en ondersteunen in het onderhoud van hun KLE’s. We doen een bevraging naar de bereidheid om mee te werken en zullen proberen de meest voorkomende problemen vast te pinnen en hier oplossingen voor te bieden. Vervolgens maken we een analyse van de aanwezige KLE’s en formuleren we concrete beheermaatregelen op maat van de eigenaar.

Vandaag worden –onder meer door vzw RLML- al inspanningen geleverd om openbare besturen te ondersteunen. Zo wordt het LOB (Loket Onderhoud Buitengebied) verder uitgebouwd en worden samenwerkingen met gemeentebesturen en groendiensten uitgewerkt. Tal van realisaties gebeuren echter op privaat initiatief, aangezien zij ook een grote bijdrage leveren aan de omgevingskwaliteit, is ook hier beheer onontbeerlijk. Daarom wordt een aangepaste methodiek ontwikkeld, specifiek voor landbouwers en particulieren: LANDSCHAPSBEHEER OP MAAT.

Dit project werd mogelijk gemaakt met de steun van het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.